ბოლო დღეებში 10 მდე მეცნიერ-იხტიოლოგის კვლევას გავეცანი და გთავაზობთ "დაიჭირე-გაუშვი" ს პრინციპის კვლევის დასკვნას.
დაიჭირე და გაუშვი
ნემსკავის ტიპი.
პრაქტიკულად ყველა სახის კვლევაში რომელიც მიძღვნილია „დაიჭირე გაუშვის“-ის პრინციპს, დამტკიცებულია რომ თევზის გადარჩენა დამოკიდებულია რიგ ფაქტორებზე. ამ სტატიაში მოცემულია ბოლო 10 წლის განმავლობაში ჩატარებული კვლევები აშშ და კანადაში.
კვლევაში გამოყენებული იქნა ჩვეულებრივი და უენო (barbless) ნემსკავები.
კვლების ყველა ავტორი ეთანხმება რომ, უენო მენსკავი საკმაოდ ამცირებს თევზის განთავისუფლების დროს, მეორეს მხრივ, ნაკლებად აზიანებს თევზის პირის ქსოვილებს.
მთავარი ნაკლი რომელის დასახელდა გახლავთ ის რომ, თევზის გამოყვანის დროს ნაკლებად სანდოა და ადვილად შესაძლებელია მისი გამოვარდნა.
აქვე განვიხილოთ ნემსკავების ტიპები.
ჩვეულებრივი ნემსკავი (J-type hooks) საკმაოდ განსხვავდება მომრგვალებული (circle hooks) ნემსკავისაგან.
40 ზე მეტი კვლევის შედეგად რომელიც, როგორც მტკნარი ასევე მლაშე წლის ბინადარზე ჩატარდა, გამოყენებული იქნა ორივე სახის ნემსკავი ბუნებრივი სატყუარით.
შედეგად დამკიცდა რომ, მომგვალებული ნემსკავი, 50% ამცირებს თევზის ტრამვირებას ვიდრე ჩვეულებრივი ნემსკავი.
ეს ახსნილია იმის რომ, მომრგვალებული ნემსკავი თითქმის ყოველთვის ედება თევზს პირის მიდამოებში და არ ედება ლაყუჩების მიდამოში არსებულ ქსოვილებზე, რომელიც საკმაოდ ტრამვის მომტანია თევზისათვის.
მომრგვალებული ნემსკავით თევზაობას განსხვავებული ტექნიკა ჭირდება.
როდესაც თევზი სატყუარას იღებს არ არის საჭირო მაგრად მოქაჩვა მეთევზის მხრიდან როგორც ეს ჩვეულებრივი ნემსკავით თევზაობისას ხდება, არამედ უბრალოდ ნაზად შნურის დაჭიმვაც საკმარისია იმისათვის რომ თევს ნემსკავი გამოედოს.
რომდესაც თევზი ბუნებრივ სატყუარას ჩაყლაპავს, ამ დროს როგორც წესი თევზი ცდილობს მობრუნებას და თუ ნესკავი სირმეში მოექცევა, საკუთარი ბუნებრივი მოძრაობით ნემსკავი ნაზათ გადმოინაცვლებს პირის მიდამოში სადაც დიდი შანსია იმისა რომ ნემსკავი გამოედოს პირის ღრუს ქსოვილში.
ხელოვნური და ბუნევრივი სატყუარები.
კველა მკვლევარი თანხმდება შემდეგზე: ბუნებრივ სატყუარას თევზი ბევრად ღრმად იღებს ვიდრე ხელოვნურ, რაც რა თქმა უნდა უფრო აზიანებს თევზს დაჭერის დროს.
იუტას შტატის (აშშ) ბუნებრივი რესურსების განყოფილებაში (2006 წელი) ნათქვამია,
ყოველი მესამე თევზი რომელიც დაჭერილი იქნა ბუნებრივი სატყუარით იღუპება, განსხვავებით ხელოვნური სატყუარისა სადაც 9 თევზი 10 დან ცოცხლობს.
თევზის გადაღლა
თევზის გამოყვანის დროს, თევზის გადაღლა უმნიშვნელოვანესი ფაქტორია თევზის გადარჩენისათვის.
ამის თავიდან აცილების მიზნით საჭიროა სწორად შერჩეული აღჭურვილობა.
მაგალითად რბილი ჯოხი (1/2/3) კლასი და წვრილი სადავე (0,10 / 0,12 / 0,14) გამოდგება 15-25 სმ თევზის დასაჭერად.
„უფრო დიდი ზომის გამოყვანას რბილი ჯოხით და წვრილი სადავეთი უფრო მეტი დროა საჭირო, რაც ჯამში თევზის გამოყვანის დროს ახანგძლივებს და თევზს გაშვების შემდეგ გადარჩენის შანსს ამცირებს“ ეს ციტატა მოყვანილია ალიასკის ბუნებრივი რესურსების ბროშურიდან.
მეცნიერები სთხოვენ მეთევზეებს იმისათვის რომ თევზის პოპულაციას ხელი ნაკლებად შეეშალოს,
მოერიდონ დიდ სიღრმეზე თევზაობას. აქვე გასათვალისწინებელია ისიც, Fly Fishing -ის მოყვარულებს ეს ნაკლებად ეხება რადგანაც მათი აღჭურვილობა ისედაც არ არის გათვლილი დიდ სიღრმეზე თევზაობისათვის.
თევზის ამოსაყვანი ბადე
თევზის ამოსაყვანი ბადის მატერია არც თუ უკანასკნელ როლს ასრულებს თევზის ტრამვირებაში.
მტკნარის წყლების თევზებზე 2003 წელს აშშ-ში ფართო კვლევის შედეგებმა აჩვენა რომ , შედარებით ნაკლებად ზიანის მომტანია ბადის მასალად გამოყენებული ნეილონის (ნასკვების გარეშე) და რეზინის მაგვარი მატერია, რაც ნაკლებად აზიანებს თევზის გარე ლორწოვან გარსს რომელიც მნიშვნელოვანია თევზის გარეკანის დაცვისათვის.
კვლევაში ასევე მოხსენიებულია, თუ მეთევზე ბადის მაგივრად ხელით მიიღებს თევზს (როგორც ეს Fly Fishing -ში არის მიღებული) ზიანის შემცველი ფაქტორი მინიმალური იქნება. თავისთავად ასევე მნიშვნელოვანია ისიც რომ, ეს სველი ხელით ან სველი ხელთათმანით უნდა გაკეთდეს რასაც ყველა მკვლევარი ეთანხმება რომელთაც „დაიჭირე-გაუშვი“-ის პრინციპის კვლევაში მიუღიათ მონაწილეობა.
მართალია ჯერ ვერ მივაგენი კონკრეტულ კვლევას, ზუსტად როგორ უნდა დავიკავოთ თევზი სანამ მას ნემსკავისგან გავანთავისუფლებთ მაგრამ, ყველა მეცნიერი თანხმდება შემდეგზე, მთავარია თევზი არ დავიჭიროთ ლაყუჩებით ან თავით რომ თვალები არ დავუზიანოთ.
ჰაერის ფაქტორი თევზზე.
დაჭერილი თევზის ჰაერზე გაჩერების დრო, ერთ ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორია თევზის გადარჩენისათვის.
ჰაერზე თევზის ლაყუჩების სეგმენტები ერთმანეთს ეკრობა და ჟანგბადის მიზობედა ჩერდება რის შედეგადაც სუნთქვა წყდება. ჟანგბადის შემცირებასთან ერთად თევზის სისხლში სწრაფად იზრდება CO 2.
იმისათვის რომ ჰაერის ფაქტორი სწორედ ყოფილიყო შეფასებული, 90 იან წლებში, კანადაში ჩატარებული იქნა ცისარტყელა კალმახზე შემდეგი კვლევა: დაჭერილი თევზი 30 და 60 წამი გააჩერეს ჰაერზე და შემდეგ გაუშვეს. შედეგი შემდეგნაირი იყო.
30 წამი - 38% თევზი დაიღუპა.
60 წამი - 72% თევზი დაიღუპა.
30 წამიანი ჰაერის აბაზანის შემდეგ მინიმუმ 2 საათია იმისათვის საჭირო რომ, თევზის ყველა ფუნქცია სრულად იქნას აღდგენილი.
60 წამიანი ჰაერის აბაზანის შემდეგ კი მინიმუმ 4 საათი.
ეს ყველაფერი მეტყველებს იმაზე, მაქსიმალურად თავი შევიკავოთ თევზის ჰაერზე გაჩერებისაგან.
სხვა და სხვა ქვეყნებში თევზის ჰაერზე გაჩერების რეკომენდაციები არ არის დაკონკრეტებული წამებში მაგრამ, ყველა გვირჩევს მაქსიმალურად მოვერიდოთ თევზის ჰაერზე გაჩერებას.
2005 წლის აშშ-ს შტატის არკანზასის თევზჭერის კომისიის გამოცემაში ნაქვამია, თევზს ნუ გააჩერებთ ჰაერზე უფრო მეტხანს ვიდრე პირადათ შეძლებთ ჰაერის შეკავებას. ერთის შეხედვით საინტერესო რეკომენდაციაა თუ არ გავითვალისწინებთ რომ, ბევრ ადამიანს საკმაოდ დიდხანს შეუძლია სუნთქვის შეკავება.
წყლის ტემპერატურა.
რადგანაც თევზები ცივსისხლიანების ჯგუფს მიეკუთვნება, ეს ფაქტორი შეიძლება ითქვას ერთ ერთი მნიშვნელოვანია.
ნორვეგიის სამხრეთში ჩატარებულმა კვლევამ „სიომგს“-ს სახეობაზე აჩვენა რომ, მინიმალური დანაკარგი გაშვებული თევზისა შეადგინა როდესაც წყლის ტემპერატურა იყო 8-18 გრადუსამდე.
მსგავსი შედეგი აჩვენა ორაგულისებრთას კვლევამ მაგრამ, წყლის ტემპერატურა 18-ის მაგივრად 16 გრადუსი დასახელდა.
ალბერტას შტატში ჩატარებულმა დეტალურმა ანალიზმა აჩვენა, ორაგულისებრთას სახეობაზე თევზაობა, „დაიჭირე - გაუშვი“-ის პრინციპით, მხოლოდ შემოდგომით და გაზაფხულით უნდა შემოიფარგლოს ისეთ ადგილებში, სადაც წყლის ტემპერატურა ზაფხულის სეზონზე 15,6 გრადუსს აღემარება. ასევე გასათვალისწინებელია ისიც რომ ზამთარში თევზის ჰაერზე დიდხანს გაჩერებამ დამატებითად თვალების გაყინვა და დაზიანება გამოიწვიოს.
როდესაც ნემსკავი სიღრმეშია გამოდებული.
აშშ-ს და კანადის უმეტესი ორგანოები რეკომენდაციას უწევენ, არ ეცადოთ ნემსკავის გამოება თუ ის ღრმად აქვს თევზს გამოდებული, უბრალოდ გადაჭერით სადავე და მაქსიმალურად სწრაფად გაუშვით თევზი წყალში.
ეს რეკომენდაცია მხოლოდ სიტყვები არ არის, ის დაფუძნებულია რიგ კვლევაზე.
მაგალითად:
ავსტრალიაში იხტიოლოგებმა, 27 სახეობის თევზზე შეისწავლეს ღრმად ჩატოვებული და გამოძრობილი ნემსკავის გავლენა თევზის გადარჩენაში. ამ კვლევაში 250 მდე თევზის ეგზემპიარი გამოიყენეს და დაადგინეს რომ ჩატოვებული ნემსკავით თევზის გადარჩენა 18% იზრდება ვიდრე გამოძრობილი.
სხვა კვლევაში, 77 არქტიკული „გალეცი“ იქნა გაშვებული წყალსაცავში ჩატოვებული ნემსკავით და 10 კვირის განმავლობაში დაკვირვების ქვეშ იმყოფებოდნენ.
94% ხელმეორედ იქნა დაჭერილი და დადგინდა რომ უმეტესობის ქსოვილში ნემსკავი საეთოდ გამოგდებული იყო თევზის რბილი ქსოვილების მიერ.
ნემსკავის ჩატოვებით თევზის გადარჩენა გამოწვეულია იმით როდესაც ნემსკავის გამოძრობის მანიპულაციებს ვატარებს, თევზი უფრო მეტი ზიანის ქვეშ იმყოფება ვიდრე როდესაც ბევრად სწრაფად გადავჭრით სადავეს და სწრაფადვე გავანთავისუფლებთ.
„დაიჭირე - გაუშვი“ -ის პრინციპის რეკომენდაციები.
დასასრულისათვის მინდა მოვიყვანო რეკომენდაციები რომელიც 2005 წელს ბუნებრივი რესურსების სამინისტრომ გამოაქვეყნა, ონტარიო - კანადა.
დაჭერის ტექნიკა
გამოიყენეთ მომრგვალებული ნემსკაბი, რადგანაც ეს უკანასკნელი საგრძნობლად ამცირებს თევზის პირის სიღრმისეულ ტრამვებს.
გამოიყენეთ უენო ნემსკავი, რადგანაც მისი გამოძრობა ბევრად უსრო სწრაფად ხდება.
არ გამოიყენოთ ბუნებრივი სატყუარები, რადგანაც დამტკიცებულია რომ თევზი უფრო ღრმად ყლაპავს ბუნებრივ სატყუარას ვიდრე ხელოვნურს.
გამოიყენეთ მხოლოდ ხელოვნური სატყუარები.
გამოიყენეთ მყარი სადავე, რადგანაც მაქსიმალურად შევამციროთ თევზის გამოყვანის პროცესი, რომლის გაჭიანურებაც თევზისათვის არც თუ ისე სახარბიელო.
ნუ ითევზავებთ ისეთ ადგილას სადაც ჭლის ტემპერატურა ამ მაღალია ან ძაან დაბალია.
გამოყვანის პროცესი
მაქსიმალურად სწრაფად გამოიყვანეთ ნემსკავზე გამოდებული თევზი რომ ავარიდოთ პროცესის გახანგძლივებას რაც მითსვის საზიანოა.
თუ შესაძლებლობა არის ხელით დავიჭიროთ თევზე და მოვერიდოთ ბადის გამოყენებას ან გამოვიყენოთ ნასკვების გარეშე მატერიალის ბადე.
თევზთან მანიპულაცია.
მაქსიმალურად ცოტა ხანი გააჩერეთ თევზი ჰაერზე და ყველა მანიპულაცია ვეცადოთ რომ წყალშივე მოვახდინოთ.
ხელით არ შეეხოთ თევზის ლაყუჩების სეგმენტებს და თვალის მიდამოებს.
დიდ თევზს ნუ ასწევთ ლაყუჩებით, რადგანაც ამან შესაძლოა თევზის ყბა ან ხერხემალი დაუზიანოს.
თევზი დაიკავეთ ჰორიზონტალურად, ქვემოდან მოკუდებული ხელის დახმარებით ისე რომ ხელი არ მოვუჭიროთ და შიდა ორგანოებიც არ დავუზიანოთ.
თევზთან კონტაქტი აუცილებლად უნდა მოხდეს სველი ხელით ან სველი სპეციალური ხელთათმანით და წინასწარ მომზადებული ფოტოაპარატით ფოტოს გადაღება მოახდინეთ წყალშივე.
გაითვალისწონეთ რომ თქვენი ხელი ბევრად თბილია ვიდრე თევზის ტანი, თქვენ თბლის სისხლიანი ხართ და ტევზი ცივსისხლიანი და სითბო თევზისთვის ზიანის მომტანია.
ნემსკავის გამოძრობა
ნემსკავის გამოძრობა მოახდინეთ სპეციალური პინცეტით რომელიც მეთევზეს ყოველთვის ადვილად მისაგნებად უნდა ქონდეს შენახული. (რეკომენდირებულია სათევზაო ჟილეტზე მიმაგრება)
მენსკავი გამოაძრეთ მაქსიმალურად სწრაფად ისე რომ თევზი წყლიდან არ ამოიყვანოთ.
თუ მენსკავი ღრმად არის გამოდებული, დაუყონებლივ გადაჭერით სადავე და მაქსიმალურად სწრაფად დააბრუნეთ თევზი.
ნუ გამოიყენებთ დაჭანგულ ნემსკავს ან ისეთი მატერიალის რომელიც იჟანგება.
სიღრმეზე თევზაობა
ნუ ეცდებით თევზის დაჭერას 3-4 მეტრზე მეტი სიღრმეში.
თევზის გაშვება
თუ მდინარეში თევზაობთ თევზი დაიკავეთ დინების საწინააღმდეგოთ, მანამდე სანამ თევზის ლაყუჩების მოძრაობა და კუდის მოძრაობა სრულად არ აღდგება.
თუ ტბაში თევზაობთ თევზი ნაზათ ამოძრავეთ წინ-უკან და როდესაც თევზი მოცოცხლდება მაშინ გაუშვით ხელი.
პატივისცემით, შოთა ჯოხაძე, Georgian fly fishing club
