მწვანე ჭია
ზომით მიწის ჭიას არ ჩამოუვარდება, მაგრამ მასზე გამძლეა. ფერი მერყეობს ნაცრისფერიდან მუქ მწვანემდე. ბინადრობს უპირატესად მდინარეთა აუზებში, უმეტესად ნესტიან ადგილებში - ტენიან მდინარეთა ნატანებში, ჭაობების ბურცობების ქვეშ, ცხიმიან მინდვრის ნიადაგში, წყლის პირებზე. ამ ჭიის მოსაპოვებლად ნიჩბით თხრიან მისი ბინადრობის სავარაუდო ადგილებს. საქართველოში ითვლება ერთ–ერთ საუკეთესო სატყუარად წვერას ჭერის დროს.
ჭაობის ჭია
ღია ფერის, ხშირად მოყვითალო ელფერით, სიგრძით 2-3 სმ. ბინადრობს წყალსაცავების ფსკერზე, წყალმცენარეებს ფესვებსა და ღეროებზე, მათ მკვდარ თანაყვავლედებში. ყველაზე დიდი ზომის ჭაობის ჭია ცხოვრობს ისლისებრთა ოჯახის წყალმცენარეებთან, უპირატესად ტბის ლელქაშებში. მათ მოსაპოვებლად მცენარეებს ამოგლეჯენ და ყურადღებით ათვალიერებენ.
წყლის ჭია
ამ ჭიაზე განსაკუთრებით უნდა გავამახვილოთ ყურადღება. ის ბინადრობს მდინარეების ნაპირებზე, უმეტესად ძლიერ ლამიან ადგილებში. ხშირად გვხვდება მუდმივ ნავმისადგომებთან, ტივებთან, ხე-ტყის დაცურების ჯორგსაჭერებთან. თვითონ ჭია მონაცრისფრო-მოწითალი ფერისაა, ხშირად იისფერი ელფერით, ხელის შეხებით თითქოს ხორკლიანი, ხაოიანი. მისი სიგრძე 20 სმ-ს აღწევს, სისქე 5 მმ-ს. ეს ჭია ძალიან ადვილად წყდება, რადგან მეტად ნაზია. ნემსკავზე მთლიანად აცმევენ (მარყუჟებად), მაგრამ უმეტესად საჭირო სიგრძის ნაჭრებად (ნემსკავის მიხედვით). ის უყვარს კობრისებრთა ოჯახის თევზებს განსაკუთრებით კი კაპარჭინას, თუმცა უარს არც სხვა თევზები ამბობენ. გვხვდება როგორც ლამიან, ისე ლამიან-ქვიშიან გრუნტში. უფრო გამძლე ჭიები - ლამიან-ქვიშიანში.
მათ მოსაპოვებლად ფეხსაცმლის გახდა , ხოლო ზოგ ადგილზე კი ტანსაცმლის გახდაც მოგიწევთ. ღრმად შესვლა საჭირო არ არის - საკმარისია 30-40 სმ. სიღრმეზე შეხვიდეთ და მოძებნოთ შედარებით რბილი გრუნტი. ხელს ვყოფთ ლამში და იქიდან ვიღებთ რაც შეიძლება მეტი მოცულობის გრუნტის პლასტს. სწორედ მასშია ჭიები, რომლებიც უნდა ამოვარჩიოთ.
თუკი ამის გაკეთება წყალში მოუხერხებელია, გრუნტის პლასტი გამოგვაქვს ნაპირზე. ჭიები მაშინვე ჩანს, ამიტომ მათი ამორჩევაც შესაძლებელია. ამგვარი სატყუარას მოპოვებისას უმჯობესია წყალსაცავიდან ჯერ რამდენიმე გრუნტის პლასტი ამოიღოთ და მხოლოდ მერე დაიწყოთ ჭიების მოძიება. მართალია, ეს დროს არ შეამცირებს, მაგრა მ გაცილებით მოსახერხებელია. გრუნტი ამოგვაქვს ნაპირზე და ამოვაბრუნებთ. როდესაც ას ნაპირზე გამოიტანთ, აუცილებელია, მოამზადოთ ქილა, რომელშიც იქნება ჭიები , აავსოთ ის წყლით და აუჩქარებლად დაშალოთ გრუნტი. წყლის ჭია შეიძლება აღმოაჩინოთ დსთ-ის ევროპული ნაწილის ბევრ მდინარეში, სადაც შესაფერისი ზემოაღნიშნული პირობებია. წყლის ჭიების ბინადრობის ძირითადი ადგილებია ლამიანი გრუნტი სუსტ დინებებში მდინარეებსა და მდინარეთა ნაპირებზე , ნახევარი მეტრიდან ორ მეტრამდე სიღრმეზე.
ასეთი ადგილები უმეტესად ნავმისადგომებთან და მდინარის სანაპირო ზოლში არსებულ წყალმცენარეებთან არის, სადაც ლამის დიდი რაოდენობის მარაგია.
რაღაც გაუგაბერი მიზეზით ნაზი გრუნტი ადვილად იმტვრევა იმ ადგილებში, სადაც არის ჭია. ამიტომ მათი აღმოჩენა რთული არ არის. ისინი მოგვაგონებს მაგარ მავთულს, ხოლო მათ ფერი მერყეობს ”ჭუჭყიანი” ყვითლიდან მწვანემდე, წითელ ფერამდეც კი. ჩვეულებრივ, წყლის ჭია კოლონიებად ცხოვრობს და თუკი თქვენი ”ნადირობა” იღბლიანი გამოდგა, ორ ათეულამდე ჭიაც კი შეიძლება იშოვოთ.
არსებობს წყლის ჭიის კიდევ ერთი ნაირსახეობა - წყლის ”ფოთლის” ჭია. ის უნდა მოძებნოთ დუმფარისა და წყლის შროშანის ფოთლების ქვედა მხარეს. ის მჭიდროს ეკვრის მცენარეებს , იმდენად, რომ ასეთ ადგილებში მობინადრე მკვირცხლსა და მარდ ფარფლწითელასაც კი უჭირს მისი ფოთლიდან მოცილება. სხვათა შორის, ეს მისი ერთ-ერთი ყველაზე საყვარელი საკვებია.
შეგროვილი წყლის ჭიების შენახვა უმჯობესია მინის ქილაში, რომელშიც ჩასხმულია იმავე წყალსაცავის წყალი, სადაც მოიმარაგეთ ეს ჭიები. წყლის ჭიაზე კარგად მოდის ასევე ქორჭილა და ნაფოტა.
მოამზადა თენგო ბინიაშვილმა
მაგარი სატყუარაა, გაცილებით უკეთესია, ვიდრე წითელი ჭია ამ შემთხვევაში.
